Leefvaardigheden - Deventer

KonnecteD is het werk- en leerbedrijf in de gemeente Deventer. KonnecteD wil medewerkers zelfredzamer maken door hun basisvaardigheden te ontwikkelen vanuit hun eigen behoeftes. Ze startten een pilot voor een kleine groep medewerkers met het idee om er een doorlopend proces van te maken, waarbij zowel de organisatie als de medewerkers gaan leren. Het uiteindelijke doel is om zoveel mogelijk werknemers van KonnecteD aangehaakt te houden bij de veranderende samenleving en alle werknemers te laten zien dat jezelf ontwikkelen leuk is. Kortom: Je leven lang leren!
In samenwerking met TopTaal ontwikkelde Bibliotheek Deventer een opleidingstraject dat voorziet in de leervraag van de deelnemers. Het traject vindt plaats op de werklocatie en wordt verzorgd door een professionele docent. Vrijwilligers begeleiden de deelnemers in de lessen en bij het huiswerk. 

Monitoren en evalueren
Werkleiders en werkcoaches hebben een belangrijke rol in het project. Zij formuleren samen met de deelnemers de leervraag en de doelstelling. De opbrengst wordt gemonitord via de tools van KonnecteD. Daarbinnen ligt de nadruk op de talentontwikkeling van de deelnemers. Naast het monitoren van de resultaten van de deelnemers evalueren we met elkaar de werkprocessen en de werkwijze. We kijken daarbij naar mogelijke opschaalbaarheid in de toekomst (meer deelnemers uit dezelfde groep) en naar uitbreidingsmogelijkheden (naar andere groepen binnen KonnecteD). We gebruiken de reeks Succes! én eenvoudige leesboeken als algemeen materiaal. En als dat gewenst is werken we ook aan digitalen vaardigheden (cursussen zoals Klik&Tik). Al het materiaal maken we passend voor de deelnemers. Er is aandacht voor de persoonlijke omstandigheden en de thuissituatie van de deelnemer. Zo onderzoeken we bijvoorbeeld bij een gezinssituatie of de VoorleesExpress iets zou kunnen betekenen. 

Opbrengst 
Aan het eind van het project zijn er tien ervaringsdeskundigen die het succes van het project kunnen overdragen aan hun collega's binnen KonnecteD. Op die manier stimuleren we meer medewerkers om deel te nemen aan een dergelijk traject. Een aantal van de deelnemers was zo enthousiast, dat ze door willen gaan met een vervolgtraject. De grote opbrengst van het project is dat het zelfvertrouwen en de zelfredzaamheid van de deelnemers zijn toegenomen.

Wat hebben we geleerd? 
Het (digi)taalniveau binnen de doelgroep was behoorlijk verschillend. De leerbehoeften verschilden ook per individu. Daardoor was het een uitdaging om iedereen op zijn/haar niveau en behoefte te bedienen. Bovendien was het soms zoeken naar het juiste lesmateriaal. Bij een volgend project kunnen we nog beter afstemmen op de persoonlijke leerwensen en leerbaarheid van de deelnemers. De tijd was te kort om de deelnemers écht zelfredzaam te maken. Een langer traject of een vervolgtraject zou wenselijk zijn. De impact die het traject had op de deelnemers hebben we onderschat. Ze hadden meer begeleiding en ondersteuning nodig dan we hadden voorzien. Bij een volgend project kunnen we nog beter rekening houden met de persoonlijke behoeften, omstandigheden en mogelijkheden van de deelnemers. 

Patricia Poelman, coördinator DigiTaalhuis / medewerker Participatie & Zelfredzaamheid – Bibliotheek Deventer 

Het project Leefvaardigheden is een samenwerking tussen Bibliotheek Deventer, TopTaal en KonnecteD.

Kinderopvang, onderwijs en de Bibliotheek - Rijssen-Holten

Bij de start van het project was het uitgangspunt om BoekStart te integreren in de kinderopvang en de Bibliotheek op school. Op die manier willen we zorgen voor een extra stimulans van de leesontwikkeling en leesopvoeding binnen laagtaalvaardige NT1-gezinnen. 

Training Taal is soms lastig 
Na het vinden van een geschikte basisschool en kinderopvanglocatie en het inrichten van de schoolbibliotheek begonnen we met een verdiepende training ‘Taal is soms lastig’ (nov. 2019) voor leerkrachten en pedagogisch medewerkers. Het doel was om te laten zien hoe je NT1-ouders kunt herkennen en aanspreken. 

Corona 
Daarna werd het stil door corona. Na de grootste schrik organiseerden we ochtenden voor ouders. De data en onderwerpen waren geprikt maar weer ging de deur op slot. Na een evaluatie met de schooldirecteur over het project merkten we al dat de leerkrachten het lastig vonden om ouders aan te spreken op hun laagtaalvaardigheid. De pedagogisch medewerkers ging het beter af. 

Switchen 
Het besef kwam dat het een moeizaam traject zou worden. Wat nu? We gingen om ons heen kijken en kwamen op het spoor van Samen Digi-TAAL. We werden enthousiast en gingen kijken wat er mogelijk zou kunnen zijn. Konden we veranderen van opzet? Hoe stond het met de subsidie? Na overleg met alle partijen besloten we te switchen. We namen afscheid van de basisschool maar gingen hechter samenwerken met de kinderopvanglocatie. We zochten contact met ViaVie Welzijn, de organisatie in Rijssen-Holten die bekend was met VVE Thuis. We bespraken het project Samen Digi-TAAL met deze organisatie. Ze wilden met ons het avontuur aangaan! Vele overleggen volgden tussen deze organisatie, de Bibliotheek en de kinderopvang. 

Samenwerken 
Samenwerken is van groot belang, maar daar moesten we wel wat voor doen. We besloten dat de kinderopvang op zoek zou gaan naar de ouders die geschikt waren om mee te doen. De Bibliotheek zou zorgen voor de iPads, de technische en digitale ondersteuning en de kennis van boeken en apps. En ViaVie zou de ouderbijeenkomsten gaan verzorgen. 

Evalueren 
En zo geschiedde. Na de tweede ouderbijeenkomst (van de vier) hebben we stevig geëvalueerd. Daar trokken we een aantal conclusies waarvan de belangrijkste was dat we niet de juiste ouders hadden op de bijeenkomsten. Het merendeel was wel NT1 en er was sprake van kinderen met taalproblemen, maar het waren geen laagtaalvaardige ouders. We besloten de derde bijeenkomst te gebruiken om af te sluiten en de vierde bijeenkomst op te starten met nieuwe ouders. Op dat punt zijn we nu. 

Wat hebben we geleerd? 
Dat je het als Bibliotheek niet alleen op moet pakken, maar op zoek moet gaan naar de juiste partij(en) om mee samen te werken. En heel belangrijk; Het is niet erg om je plan om te gooien als je merkt dat er iets niet goed is gegaan, fouten maken mag, maar probeer het wel op te lossen. 

Marga Schaafsma, projectleider Taal Werkt!, Bibliotheek Rijssen-Holten 

Het project samen Digi-TAAL is een samenwerking van: Bibliotheek Rijssen-Holten, Gemeente Rijssen-Holten en De Kindertuin

Swoesj - Enschede

Swoesj is het geluid dat een email maakt als je hem verstuurt. Of als je over het beeldscherm van een tablet veegt. Het project ‘Swoesj’ is een innovatief project om laaggeletterden in Enschede, met name de zeer moeilijk bereikbare groep NT1-ers, te stimuleren om met behulp van een tablet te leren om beter mee te doen aan de samenleving. Met Swoesj in Enschede hebben we in 2021 met zo'n 20 deelnemers een succesvol project gedraaid. 

In Enschede is 24% van de inwoners laaggeletterd, we hebben het dan over bijna 40.000 inwoners. Het grootste deel van laaggeletterden is geboren en getogen in Nederland. Dit gaat tegen de verwachting van veel mensen in. Daarom wordt het probleem ook vaak niet gesignaleerd. Laaggeletterden willen vaak niet terug naar school of op taalles. Wel willen ze mee kunnen doen in de digitale wereld. Swoesj sluit hier perfect op aan. In 20 weken leren deelnemers om digitaal zelfredzamer te worden middels een tablet en werken ze aan andere basisvaardigheden zoals taal. Ze hebben zelf invloed op de inhoud van hun traject. Na succesvolle afronding wordt de tablet geschonken aan de deelnemer. 

Een kijkje bij DCW in Enschede 
Het is begin december als ik een kijkje neem bij de sociale werkplaats DCW in Enschede, daar worden op dit moment twee Swoesj leertrajecten op de werklocatie aangeboden. Dit gebeurt aansluitend op het einde van de werkdag, deelnemers krijgen de helft van de lestijd cadeau. Zo wordt het meedoen erg aantrekkelijk en laagdrempelig. Ik zie twee vrijwilligers met veel passie en geduld voor deze speciale doelgroep staan. Het is absoluut niet zo dat alles vloeiend verloopt. Soms worstelen deelnemers met diverse persoonlijke problemen waardoor het toch lastig blijkt om aan het eind van de dag naar de les te komen. Ook tijdens de lessen lopen de deelnemers regelmatig vast, het is een hele uitdaging om zo'n tablet te laten doen wat jij wilt. De begeleiders bieden daarbij veel individuele hulp. Het is prachtig om te zien als het dan alsnog lukt om een bepaalde opdracht met succes af te ronden. 

Bij Bibliotheek Glanerbrug 
Bij de Bibliotheek in Glanerbrug zien we twee enthousiaste deelnemers: Bea en haar partner Alex. Ze hebben nog enkele Swoesj-lessen te gaan en dan verdienen zij het certificaat van deelname én de tablet natuurlijk. Ze zijn erg trouw en altijd op tijd aanwezig, maar helaas konden de lessen door de coronamaatregelen soms niet doorgaan. Of ze zitten in de Bibliotheek met een mondkapje op en dan zo ver van de vrijwilliger af dat helpen moeizaam gaat. Er wordt ook gewerkt met persoonlijke doelen en er kunnen zulke mooie dingen ontstaan. Alex heeft zelfs via Facebook voor het eerst sinds lange tijd weer contact gehad met een familielid. Daar doen we het voor! 

Professionaliseren en uitbreiden 
Swoesj kan zorgen voor een verbetering van de basisvaardigheden en het zetten van een eerste stap op het pad van een Leven Lang Ontwikkelen. Tijdens de cursus kijken we of we de deelnemers kunnen doorverwijzen naar andere instanties. Misschien wil de deelnemer na Swoesj wel meedoen met een leesclub of de cursus Digisterker. We zouden Swoesj In de toekomst graag verder willen professionaliseren en breder willen inzetten. Bijvoorbeeld bij scholen (Swoesj kids) en bedrijven. Wij geloven in deze manier om laaggeletterdheid aan te pakken! 

Marije Mulder, specialist educatie - Bibliotheek Enschede  

Swoesj is een samenwerking van Bibliotheek Enschede, Gemeente Enschede, Power Enschede en Alifa.  

Digi-TAAL! Thuis! - Losser

Digi-TAAL Thuis! is een project waarin we een passend ouder-kind programma aanbieden om zo laagtaalvaardige gezinnen te bereiken. We proberen met dit project taalachterstand en laaggeletterdheid te verminderen. Bij Digi-TAAL Thuis! krijgen gezinnen met kinderen in groep 1 of 2 een leen-iPad met daarop diverse apps. Per jaar zijn er een aantal verplichte ouderbijeenkomsten. Hier krijgen ouders uitleg over de apps op de iPad en ontvangen ze bijpassende boekjes, werkbladen en dergelijke. 

Het project is uitgerold op twee basisscholen die beide meteen enthousiast waren over het project. Zij verleenden alle medewerking om het project goed neer te zetten. De betrokken leerkrachten leveren de thema’s voor de bijeenkomsten en zij bepalen ook welke leerlingen deelnemen aan het project. 

Anders dan gedacht 
Op papier was alles goed geregeld om van start te gaan maar doordat we te maken kregen met alle maatregelen rondom het coronavirus liep het niet zoals gepland. Ouderbijeenkomsten konden niet doorgaan en daardoor hebben we nooit een goede aftrap kunnen houden. De bedoeling was om de ouders tijdens een eerste bijeenkomst de tassen met iPads uit te delen en uitleg te geven, maar in de praktijk hebben we het per ouder op de speelplaats aan de tafeltennis tafel moeten doen. Ondanks deze beperkingen zijn er toch twintig gezinnen van start gegaan en hebben we het afgelopen jaar op een andere wijze dan we hadden bedacht het project uitgerold.  

Evaluatie 
Aan het einde van het schooljaar hebben we de ouders een evaluatieformulier laten invullen en daar kwamen vrijwel allemaal erg positieve reacties uit naar voren. Twee van de deelnemende ouders gaven aan dat ze interesse hebben in taalondersteuning voor zichzelf. De deelnemende scholen hebben het project ook als positief ervaren en deze scholen doen ook dit schooljaar weer mee aan het project. 

Draagvlak 
Wij hebben ervaren dat er wel draagvlak van het schoolteam nodig is en dat je dat kunt bereiken door de betrokken mensen mee te nemen in het proces en daarbij ook verantwoordelijkheid te geven. Bijvoorbeeld: ZIJ kiezen de kinderen, ZIJ bepalen de thema’s en ZIJ denken mee over geschikte apps. Daarnaast hebben we ervaren dat het positief aangeboden moet worden aan ouders. Ouders moeten persé niet het gevoel krijgen dat zij iets niet goed (genoeg) doen, maar veel meer dat zij ‘uitverkoren zijn’ om aan dit nieuwe project deel te nemen. We vragen ouders ook wat zij er wel en niet leuk aan vinden, welke apps wel of niet succesvol waren enzovoort. Ook ouders moeten betrokken worden en een ‘wij-gevoel’ krijgen. 

Doorlopende lijn 
Ondertussen hebben ook andere scholen in Losser interesse getoond in het project en ze hebben aangegeven dat ze misschien wel willen deelnemen. Wij willen het project aan laten sluiten bij VVE-Thuis. Dit is een programma vanuit de gemeente voor voor- en vroegschoolse educatie om ouders te begeleiden bij de ondersteuning van de taalontwikkeling van de kinderen thuis. Daardoor heeft de gemeente inmiddels aangegeven dat ook zij enthousiast is over het project. De gemeente gaat dan ook iPads leveren aan gezinnen die deelnemen aan VVE-Thuis. Er komt dan een doorlopende lijn naar Digi-TAAL Thuis! Ook gaat de gemeente kijken of er middelen zijn om Digi-TAAL Thuis! uit te rollen op meerdere scholen. 

Dorine Müller, Taalhuiscoördinator en Yolanda Kerver, educatiecoach - Fundament Losser 

Digi-TAAL Thuis! is een samenwerking van: Fundament Losser, Gemeente Losser, Bassischool Pax Christi, Basisschool de Wegwijzer, Taalpunt Losser en de ouders van de basisschoolkinderen.

Een punt hebben - Kampen

Hoe kun je laaggeletterdheid integraal benaderen op wijkniveau? Deze vraag stond centraal bij de lokale aanpak ‘Een punt hebben’. Bibliotheek Kampen, de gemeente Kampen, WIJZ Welzijn en de instellingen voor kinderopvang en primair onderwijs werkten hier in samen. 
Op verschillende manieren werkten we aan een gedeelde verantwoordelijkheid voor de preventie en aanpak van laaggeletterdheid. Hierbij lag de focus op het vormen van een netwerk; laagdrempelig contact en uitwisseling tussen professionals in de wijk. Daarnaast deelden we kennis en was er aandacht voor positionering van het Taalpunt. 

Acties 
We hebben onder andere een pizzadozen-actie gehouden. Een breed uitgezette bewustwordingscampagne waarbij Taalpunt en Bibliotheek persoonlijk een doos met lokale promotiematerialen verspreidden. De opgedane contacten hielden we warm door ze na te bellen en terug te komen op genoemde kansen. Als logische stap na deze actie gaf netwerkpartner Delta Wonen in samenwerking met het Taalpunt een workshop over het signaleren van laaggeletterdheid. Er was veel interesse voor deze workshop. De deelnemers vormden een prachtige mix van professionals. De interactie was groot, wat ook direct het netwerk versterkt.

Een hoogtepunt binnen het project was de ‘Taalwandeling’ tijdens de Week van de Alfabetisering. Een interactieve wandeling door de wijk Brunnepe door en voor professionals uit verschillende werkvelden. Door middel van QR-codes zagen de deelnemers filmpjes, die steeds eindigden met een activerende vraag. Op die manier gingen ze samen al wandelend in gesprek over het onderwerp laaggeletterdheid en hun rol daarin.

Tot slot werd de bestaande methodiek van WIJZ Welzijn in Kampen, genaamd FF Buurt’n, ingezet als onderdeel van en met de netwerkpartners uit dit project. Professionals in gemixte tweetallen gingen de wijk in om in gesprek te gaan bij de bewoners thuis. 

Knelpunten 
De belangrijkste knelpunten die wij hebben ervaren en meenemen als aandachtspunten in vervolgprojecten zijn eigenaarschap en borging. Om daadwerkelijk stappen te zetten in dit ‘netwerk in opbouw’ is het noodzakelijk om als Bibliotheek continu te blijven investeren in de contacten. Denk bijvoorbeeld aan het terugkomen op uitgesproken ambities, de uitvoering ervan samen doen, in plaats van bij de netwerkpartner te leggen. Dit betekent dus opvolgen, evalueren, enthousiasme vasthouden, resultaten boeken en delen. We weten dat partners snel weer doorgaan in de waan van alledag. Daarom moeten we ervoor zorgen dat de aanpak van laaggeletterdheid geborgd wordt als onderdeel van die ‘waan van alledag’. 

Het vervolg  
Na het project ‘Een punt hebben’ hebben er diverse (kleinschalige) projecten en activiteiten plaatsgevonden rondom de gezinsaanpak. Veelal in de wijk Brunnepe, soms ook op andere locaties. De focus lag hierbij op samenwerking met het onderwijs en de voorschoolse instellingen. Ook hebben we het netwerk uitgebreid naar nieuwe partners, met name rondom gezinnen met (hele) jonge kinderen. In 2022 en daarna hopen we onze rol als brede netwerkpartner steviger neer te zetten. We trekken hierin weer op met Welzijn en andere kernpartners uit ‘Een punt hebben’. Het netwerk en de ervaring die we hebben opgedaan tijdens ‘Een punt hebben’ zullen als vanzelfsprekend samensmelten met meer recente activiteiten. 

Dieuwke de Goede, programmamanager Jeugd & Educatie - Bibliotheek Kampen 

Behalve de kernpartners Bibliotheek, gemeente, onderwijs, kinderopvang en Welzijn, waren betrokken: Delta Wonen, de SRV-man, een dominee, Wijkcentrum Reijersdam, pluktuin de Groene Brunneper, GGD, Thuiszorg, de wijkverbinder.