Inleiding
De moderne bibliotheek vervult meerdere maatschappelijke functies en is een hotspot voor persoonlijke ontwikkeling: een plek om te lezen, leren of studeren, een plek om af te spreken en mee te doen aan debat en dialoog. Voor een grote groep inwoners is het ook de plek om ondersteuning te krijgen bij belangrijke basisvaardigheden rond taal, techniek of digitalisering. De bibliotheek is inmiddels dus veel meer dan alleen een plek waar je boeken leent. Als ontmoetings- en verblijfsplaats voor verschillende groepen mensen staat zij in het hart van de lokale samenleving. Het klassieke verdienmodel - je wordt lid om te kunnen lenen - sluit dus eigenlijk steeds minder aan bij de volle breedte van activiteiten van de bibliotheek. Het is daarom niet zo gek dat bibliotheken op zoek gaan naar andere inkomstenbronnen en verdienmodellen in relatie tot het groeiende belang van de verblijfs- en activiteitenfuncties.
Daar komt bij dat door de coronacrisis bibliotheken hun activiteiten afgelopen tijd noodgedwongen op een andere manier hebben moeten vormgeven. Dit heeft geleid tot veel creativiteit en innovatie. In sneltreinvaart hebben bibliotheken zich aangepast om bestaande en nieuwe dienstverlening (toch) bij hun publiek te brengen. Zo hebben we een shift gezien van offline naar online aanbod. Een ontwikkeling die bibliotheken ook in de toekomst mogelijkheden kan bieden om meer of ander publiek te bereiken en zelfs online geld te verdienen, want door corona is ook de relevantie van ondernemerschap weer duidelijker naar voren gekomen. Daarbij hoort de vraag of bibliotheken een passend verdienmodel kunnen vinden voor hun aanbod en positie in de samenleving.
Kortom, de bibliotheek en haar bezoekers ontwikkelen continu en in het verlengde moet worden nagedacht over een toekomstbestendig en duurzaam verdienmodel. Vanuit lokale organisaties maar ook bij provinciale en landelijke instellingen staat het thema op de agenda. Een eenduidige analyse is er nog niet, al zijn er flink wat aanzetten gedaan en liggen voorbeelden op de plank.
In deze publicatie kijken we naar de centrale vraag:
Welke verschillende benaderingen zijn er voor bibliotheken om hun inzet op de programmalijn Persoonlijke Ontwikkeling meer structureel en doordacht te financieren?
Hierbij zetten we een aantal verschillende benaderingen op een rij als het gaat om de relatie tussen financieringsstromen en de programmalijn Persoonlijke Ontwikkeling. Dit doen we om bibliotheken te ondersteunen en ze een handvat te bieden bij de keuzes die zij als organisatie kunnen maken. We kijken daarbij niet naar de volle breedte van de dienstverlening van bibliotheken, maar exclusief naar de genoemde programmalijn Persoonlijke Ontwikkeling en leggen de focus op de grote groep zelfredzame inwoners, leden en bezoekers. Een groep waar voor de moderne bibliotheek, in de transitie van 4 miljoen leners naar 8 miljoen verbonden gebruikers, nog veel te winnen valt. Een overzicht van de verschillende benaderingen die in deze verkenning worden toegelicht is hieronder te vinden.
